Chương 9 đến chương 11
Chư ơng 9
Ông tôi bảo đất này tay vua khó
với
Đường này ngựa quan chẳng dừng
Bao nhiêu năm đi qua
Bấy nhiêu năm thuyền nào chèo thuyền ấy
Khắp vùng khắc làm khắc ăn
Chèn ép nhau tự chém tự giết
Gặp tai ương tự tìm chung đèn
Mỗi làng bản bám một vách núi
Không chằng không rễ với đâu
Người Pháp đến khiến nong mật bày ra
Kiến ong bu vào giành giật
Cả vùng loang lổ
màu chàm
Bốt đồn như những
cái gai cắm vào da thịt
Mở mắt là thấy dáng
người trầm trầm cam chịu
Mở tai là nghe
tiếng người thở dài
Năm được mùa cũng
như năm thất bát
Củ nâu củ mài cõng
đói cõng no…
Ông tôi còn bảo người Pháp cần những kẻ kéo rào ngược
dòng
Như người già leo núi cần gậy
Tám mươi năm chia ra để trị
Tám mươi năm chúng xé nát vùng rừng
Tám mươi năm mỗi tộc người mỗi núi
Nhìn nhau như kẻ thù!
Cha tôi bảo kẻ thù
còn từ cuối dòng sông
Từ bên kia biên
giới
Từ trong ruột núi
ruột rừng
Lửa không chỉ cháy
lan từ gió
Lửa còn cháy lan từ
bụng rỗng mồm ròn
Yêu nhau
Ăn chung máng nước
Sáng chung ngọn đèn
Bên này nhấc chảo
khỏi vách
Bên kia háo hức dọn
mâm
Ghét nhau
Bờ sậy thành bờ
chông
Rãnh nước thành hào
sâu
Lưỡi lửa bên này mơ
bò sang mái nhà bên kia làm xiếc
Ánh mắt bên này mơ
bò sang nhà bên kia làm lưỡi dao
Yêu nhau
Bên này thái cỏ
Bên kia ngựa cười
Ghét nhau…
Yêu nhau…
Tôi lớn lên giữa lúc cách mạng về
Cách mạng thế như phường săn đuổi thú
Như dân bản đuổi gấu ăn trăng
Cả vùng như lên đồng
Như ruốc cá trên suối*
Cách mạng khiến đội quân Thiên Hoàng ngậm đắng nuốt cay trôi xuôi theo
dòng sông
Khiến người Pháp phải ôm hận phục thù nằm bên kia biên giới
Khiến những kẻ đục nước béo cò
Những kẻ tránh voi tìm hổ
Những người ngủ đêm ngủ ngày
Những người kéo vịt về phá mả
Những kẻ chuyên đánh người đánh mình
Những kẻ…
Những người…
Thời thế bám theo chân ngựa
Khắp vùng đo nước đóng thuyền
Những bàn tay đưa ra
Những ngôi nhà rộng cửa
No đói giận hờn bay theo khói bếp
Vùi trong chín bỏ làm mười…
Trong cánh rừng vừa đi qua cơn mưa
Bản náo nức bước vào mùa liềm hái
Bụng ai cũng đầy gió tự thổi
Mặt ai cũng rạng rỡ hân hoan
Ngày ngày người lớn trẻ con chui vào mít tinh cổ động
Khẩu hiệu chăng khắp ngõ khắp nhà
Đêm đêm bản họp chợ bên bếp lửa
Lửa tàn lòng người chưa tàn
Không ăn cũng no chuyện đời mới
Không uống cũng no gió nồm nam
Những bài hát ngược
lòng sông lòng suối
Thắp lên ngọn lửa
giữa rừng
………………
* Một cách đánh bắt cá tập thể của đồng
bào. Họ lấy lột loại lá rừng gây ngộ độc cho cá vò nát thả xuống đầu con nước,
cá ngộ độc nổi trắng là cả bản chỉ việc hò nhau đi vớt.
Trời bỗng năm màu
Ngày bỗng năm mùa
Hồn người neo đậu
bờ vui!...
Bản mở hội bản tươi sắc núi
Mặt người tươi như trái cam tươi
Bao nhiêu cay đắng tuột trôi
Trăng sao bày cỗ đầy giời cha ơi!
Rừng núi hỡi ta cùng em lỗi hẹn
Tằm quen nong xin hãy ngủ ngon lành
Việc đoàn thể dắt ta như dắt nghé
Thêm một ngày thêm náo nức đầy dâng
Con đường mới mở ra
trang sử mới
Dẫn núi rừng đi trong
khát khao
Cho anh cho em và nông nổi
Dắt nhau đi trong tiếng trống thì thùng
Trong nước lửa tưng bừng ta gặp người cuối dòng sông
Ta giang tay ôm người đầu con nước
Dòng người như dòng sông
Hết cạn rồi lại nổi
Dòng người như dòng lửa
Bừng lên trong ánh mắt mỗi người
Cây cầu đưa ta đến riêng chung tắt qua ngã bảy ngã ba
Nên đường đi bớt lòng vòng quanh núi
Cùng bao người bước qua bao bỡ ngỡ
Ta đầm mình trong ghềnh thác sông reo
Ngày xưa Tổ quốc với ta là bếp lửa nhà mình
Là mảnh ruộng mảnh nương cha cấy cầy sớm tối
Là cánh rừng ta gặp em vồi vội
Để câu nhớ câu thương ấm ức mãi trong lòng
Bước ra khỏi cánh rừng ta gặp
dòng sông
Theo dòng sông ta sẽ đi tới biển
Mỗi một bước là cộng thêm dài rộng
Ta vỡ vạc Tổ quốc mình từ mỗi sớm tinh khôi…
Chương 10
Ông tôi bảo lũ đi qua mặt nước đã yên
Nhưng đáy suối bùn tầng tầng lớp lớp
Chính quyền mới dựng từ quan chức cũ*
Đến du kích dân quân cũng lấy cũ lắp vào
Thì làm sao mà mới được!
Ông còn bảo đừng vội mừng khi rắn bỗng ngủ đông
Hổ bỗng hiền như thỏ
Núi bỗng hoang như thủa khai sinh!
Cha tôi bảo người Pháp trăm năm đất này rễ chùm rễ cọc
Trăm năm gốc ngọn vạn con người
Thì đừng nghĩ họ buông xuôi như thả muối xuống suối
Họ đang quay lại đất này!
Lời ông lời cha như lời sấm
Lời chưa nguôi bão lũ đã tràn về
Khắp vùng rừng ngập Pháp thật Pháp giả
Bản bản nghênh ngang kẻ rước voi dầy mồ
Khắp vùng rừng sáng tối đè nhau
Trắng đen, mất còn lẫn lộn
Những trận đòn thù
Những trận càn đẫm máu
Những thủ lĩnh bao đời nuôi cát cứ
Nối khát khao bằng dao kiếm cung tên
Những khẩu súng ngủ vùi trên gác bếp, mái tranh
Chạy vào tay kẻ say thù, say máu…
Rừng chết lặng trong ngỡ ngàng, đau đớn
Bao vồ vập thơ ngây
Rã như vệt vôi quệt vội
Lũ cuốn núi đồi
Lũ tan hoang bản
Tiếng kêu oan khuất
dậy trời!
Rừng chết lặng, rừng chìm trong đau đớn
Mặt đất trơ những khúc xương đen
Mặt trời chui khỏi vòng vây
Rùng mình trước cảnh lá cành rụng rơi
…………………….
* năm 1947,
khi Lào Cai giải phóng khỏi tay bọn Quốc dân Đảng phản động, thực hiện chính
sách hòa hợp dân tộc nên ta đã sử dụng hầu hết các thổ ty vào nắm các chức vụ
trong chính quyền, khi Thực dân Pháp từ Côn Minh trở lại xâm chiếm Lào Cai thì
chính những tên thổ ty phản động đã trở mặt bắt tay với Pháp chống phá ta quyết
liệt.
Bầy quạ say thịt người thịt thú
Ngật ngưỡng khoe diều khoe tiếng kêu
Máu nhuộm suối suối
nghẹn ngào trong mắt
Tiếng réo gào lạc
vào trong mưa…
Trời hết rồi!
Cả vùng như mặt
vụng bị ruốc
Trên trời diều hâu
bay lượn
Dưới nước cá trúng
độc nhao nhao.
Trời hết rồi!
Người đi không hợp
lẽ
Người ở lại quên
cửa nhà
Người tiễn đưa
không hương khói
Người được tiễn
không toàn thây.
Trời hết rồi!
Bàn thờ - nơi tổ tiên tụ họp
Nơi người chết chờ
người sống
Nơi giữ cho gốc
ngọn vững bền
Nổi trôi trên dòng
sông nước mắt
Con ngựa cõng linh
hồn tổ tiên
Làm mồi cho ngọn
lửa!
Mẹ như con suối
nương vách đá
Nương dọc ngang bồi
lở thẳng cong
Tháng ngày nơm nớp
lo thác lũ
Mong nước xuôi dòng
suối mãi trong
Nay sông núi ngập
trong màu máu
Hổ gấu tranh nhau
xác lấp đường
Mẹ thành chiếc lá
rời cây!
Mẹ ơi!
Tạo hoá sinh ra con người là để nuôi tin yêu và hy vọng
Là đi hết đời mình để gặt hái buồn vui
Nếu không có kẻ thù thì đời mẹ sẽ như con sào vút từ gốc tới ngọn
Như con sông tới biển, tới mùa màng
Có ai ngờ bạo tàn rút ngắn cuộc đời mẹ
Chỉ một trận lũ tràn mà tan tác chim muông!
Chìm trong tức tưởi mẹ đi
Đầu rơi máu chảy mưa sa mịt mùng
Nổi trôi, trôi nổi mênh mông
Trèo ghềnh, chui thác mãi không tàn ngày
Mẹ đi bông gạo thôi bay
Ngàn năm quả Phúc tụ đầy lại tan
Mẹ đi rừng kết phong lan
Làm khăn phủ khắp đại ngàn mênh mông
Người ngã xuống núi nghiêng mình
Một cây đổ cả cánh rừng đớn đau!...
Trong tột cùng đớn đau mất mát
Con vịn cha đứng dậy nhìn giời
Mẹ bảo sống đất nuôi chết thì đất phủ
Mẹ ơi!...
Bản ơi!...
Người ra đi đất không phủ mà là lửa
Lửa cháy trong lòng lửa bốc tận trời xanh
Lửa từ những thanh củi xếp đầu hồi đưa cả nhà qua mùa đông buốt giá
Từ đống cây khô chờ ngày Hội đón đưa thần lúa thần tài
Từ đống cột đống kèo rui mè ngôi nhà chưa kịp dựng…
Những cây nhỏ cây to lầm lũi trôi về bãi đất đầu bản
Mười hai xác người trên mười hai núi củi
Mười hai ngôi nhà chờ ngọn lửa bùng lên.
Con quỳ trước núi lửa đưa mẹ về giời
Đầu như quả trứng dốc ruột
Chén rượu trả ân ngập trong nước mắt
Bát cơm trả nghĩa rã trong mưa rơi
Mẹ ơi!
Từ nay túi đựng tuổi tên trên bàn thờ vơi đi một tờ
Nhà sạt đi một góc
Ông con nối thêm sự khó nhọc
Bằng ngày ngày vác củ rìu ra mài
Cha con nối ngày nối đêm
Bằng việc cho đầu hồi mọc thêm tảng đá…
Buồn đau sau lưng
Buồn đau trước mặt
Buồn đau vây như
lưới như chài
Mẹ ơi!
Giờ con mới hiểu
thế nào là nỗi đau mồ côi
Nhà mới hiểu thế
nào là nhà không phên vách
Không mẹ!
Những hạt cát lọt qua kẽ tay rười rượi
Mõ trên cổ trâu kêu như rừng động mỗi ngày
Bao công việc được coi là vụn vặt
Vun đầy góc bếp ngoài nương!
Ngày xưa mẹ luôn coi mình có cái địu ăn chặt vào lưng
Sáng sáng địu kéo mẹ ngửa mặt lên giời
Chiều chiều địu kéo mẹ sấp mặt xuống đất
Bây giờ nhà không có mẹ
Lửa bếp phập phù
Bồ vơi ngô lúa
Gà vịt rỗng diều
Lợn réo lồng như thấy hổ
Cha như con ngựa chỉ biết một đường
Đất sụt đá lấp
Ngựa ngửa mặt kêu giời
Khiến cả tàu bỏ cỏ…
Cha gánh chữ Thọ lên mảng nứa
Chữ Thọ như gang sắt nặng đè
Vực sâu nước xiết muôn vòng xoáy
Nổi chìm, níu kéo, mong manh.
Sau bão lũ bản rỗng
người nhóm bếp
Ngựa nhớ yên cương
lưng võng chân chồn
Những đứa trẻ chân
trần trèo qua đồi gianh
Không biết gì sắc
nhọn
Những cụ già thôi
ngồi bên bếp
Lang thang trong tơ
tướp núi rừng…
Thương thương quá trước chông chà, rác
rưởi
Sông suối oằn mình
chống đỡ tai ương
Những cánh rừng mầm
non chưa kịp mọc
Đã lửa bỏng trên
đầu đất sụt dưới chân.
Thương thương quá
người ôm người quên đói
Nỗi đau xuyên qua núi qua rừng
Bản bản tan hoang ruộng nương lút cỏ
Hổ báo nghênh ngang giữa bản dọa người.
Thương vất vưởng, thương réo gào mưa gió
Thương lam nham lành rách lấm lem
Những cái bóng trên rừng ngoài ruộng
Ngác ngơ, xẹo xọ, vật vờ!
Người hỡi người!
Thịt da hao như đang treo trên lửa
Lòng vơi như lạch nước cuối mùa
Những váy áo sõng soài trên đá
Đường thêu phồng rộp nắng chiều…
Ta không trách hận thù chui giữa bếp
Thuốc súng ngủ vùi trên đầu giường
Thấy hổ đú hươu cũng đòi nhảy cẫng
Thì làm sao bản yên, rừng yên!
Ta không trách ông cha lựa cầu lựa đường
Nước lũ tràn vào con mương tạm bợ
Bão quẩn cối đá bay như mo nang bay
Thì làm sao mà lựa nổi!
Ông tôi bảo sống
vào cái thời
Ra đường gặp kẻ đi
một thuyền chèo một thuyền - Nhắm mắt!
Về nhà gặp kẻ mồ
cha không lễ lễ đống mối - Làm ngơ!
Thì người không còn
là người
Đường không còn là
đường!
Cha tôi bảo khắp rừng gốc động, ngọn rung, nhặng sà mép rắn…
Đất sụt rồi tổ mối có còn không?
Xưa nay hổ cậy thần rừng
Thần rừng cậy hổ nên lừng tiếng thiêng
Gặp thời thần thánh chung chiêng
Oai danh ông hổ liêng biêng cuối giời!
Chương 11
Rừng gượng dậy sau đêm dài bão lửa
Những nén nhang cháy đỏ kinh hoàng
Già trẻ trẻ già như tàu lá trên bếp
Cố nhớ cố quên những đau đớn giày vò!
Rừng gượng dậy bởi rừng cần phải sống
Trong hoang tàn phải dung dưỡng mầm xanh
Bếp lửa mỗi nhà không một ngày không cháy
Bờ bãi ruộng nương không một vụ không trồng!
Ta
không thể lừng chừng giữa đói no, sống chết
Không
thể giống đám mây trôi dạt giữa chiều
Con người lột lông
khi tìm ra ngọn lửa
Lũ tràn về lửa trôi người trôi!
Cha tôi bảo cuộc đời có ba mươi ngả đường ngang
Chín mươi ngả đường dọc
Dẫu
là ngang là dọc
Cái
đích vẫn là dòng sông!
Cùng bao người con
đường mới tôi theo
Tiếng trống Cam
Đường bùng bừng thúc lửa
Tôi đã gặp những
con người lam lũ
Gặp dòng sông phủ
trắng sóng bạc đầu
Bên dòng sông chúng
tôi sát bên nhau
Quốc ca cất lên
bằng nhiều thứ tiếng
Đau khổ kết trăm
người làm một
Tay trong tay mắt
trong mắt tưng bừng.
Bộ đội về như bão lũ tràn về
Bão đuổi Pháp khỏi Phố Lu, Khe Lếch, Cam Đường
Bão dạt Pháp khỏi Lao Cai, Văn Bàn, Bát Xát…
Gió bão khiến kẻ đục nước béo cò, kẻ rước voi dầy bản
Rã như cơm nắm gặp mưa
Theo dấu chân đoàn quân
Ngọn gió màu hồng tràn rừng tràn núi
Niềm vui lan khắp bản khắp làng
Hoa lửa từ những bếp những sàn
Nở như mận đào đón tết
Chiến thắng bày trên mặt người
Chiến thắng nổi trên mảng giữa thác
Chiến thắng chạy ra ruộng lên nương
Chui vào rừng sâu, hang hốc
Khẩu hiệu chăng như mạng nhện trên đường…
Sau đêm mưa bầu trời tự rửa
Nong trời như mắt hươu mắt nai
……………….
*Cả đời rừng tre chỉ ra hoa có
một lần, sau đó tre sẽ lụi tàn đi để thay thế bằng lớp tre khác, tre ra hoa,
tre lụi trong dân gian gọi là hóa (chết).
Mặt trời nhuộm từng lá cây ngọn cỏ
Náo nức, hân hoan, tản ra, quần tụ
Rừng núi ngân nga bài ca lâng lâng
Bản vẫn bản vẫn sông vẫn suối
Dưới chân ta vẫn nước chảy đá mềm
Song mắt người đã
ló màu no đủ
Khắp vùng đang như mối gặp mưa
Trên dòng sông bao
suối khe tích góp
Hy vọng đang căng
tháng căng ngày
Ai cũng thấy mình vụt lớn
Cũng thấy mình là cái cân
Cân đong xưa, nay, được, mất
Nia cơm kết đoàn bày ra
Tíu tít, lăng xăng, nói cười, hớn hở
Người người như cái phao
Ngược xuôi đều gặp bờ gặp bến…
Ta đi giữa cánh
rừng khao khát
Gặp ngọn gió mồ côi
dùng dắng trên đầu
Gặp cánh bướm dập
dềnh trên nền lá
Chợt thấy lòng dan
díu với lao xao
Và ta thấy cá le te đòi cỗ
Thấy cánh hoa phưng phức mùi rừng
Tấm khăn ngủ từ đầu
mùa đói
Quấn quanh em khoe
náo nức nồng nàn
Và kia nữa trong lấm lem bùn đất
Tiếng tiếng trống
tạ ơn khấp khởi lòng rừng
Bao người ly tán
tìm chốn cũ
Tay bắt mặt mừng
lòng rưng rưng
Sau nước tràn hiểu
mặt người mặt quỷ
Hiểu trắng đen,
trong đục, xanh vàng
Bụi nứa bờ tre
trăng gác núi
Cả bản nhập đồng trong
đêm say
Mặt trời bò qua đêm
lửa bỏng
Lấp lánh khắp rừng
lau rừng gianh
Bao khe lạch chảy
vào chỗ trũng
Chảy vào ta vào
bồng bột mỗi ngày…
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét