Bão trở - Trường ca của Đoàn Hữu Nam

Từ chương 16 đến kết thúc

Chương 16

 Những tưởng người đã quên mùa quên tháng

Rừng đã quên ngửa mặt ngóng trăng sao

Trời đất trong vai kẻ thất tình

Chìm trong sập sùi nước mắt!

Trời hửng nắng! Trời ơi trời hửng nắng

Những tiếng reo òa vỡ giữa ngàn xanh

Cây chuối đầu hang xòe tay đón nắng

Cửa hang lố nhố bóng người!

Ta kéo em về phía tiếng nai kêu

Bỏ mặc phía sau chiều đang lưng lửng

Những bông lau muộn màng trên đồi vắng

Mềm như ngọn gió đầu khe!

Ta đã chạm vào con đường khỉ vượn

Chạm vào bụng quả bụng hoa

Ta chợt thấy mắt em mang màu lá

Long lanh lóng lánh ánh nhìn!

Ta chợt thấy ngọn lửa màu xanh

Trùm lên màu nâu của đất

Những lá cây nuôi nấng tuổi dậy thì

Lại như than hồng được gió!

Chiều đã xế mặt trời tìm chốn ngủ

Cả nong trời náo nức những cánh chim

Trăng non như vớt từ đáy suối

Ngập ngừng trôi nổi nổi trôi.

Từ vách đá lủi chui nhìn xuống

Thung lũng đã nhuộm ánh vàng

Những con đường ra ruộng lên nương

Đã như cái thừng vắt vẻo

Những ngọn khói mỏng manh giữa rừng

Nhắc ta còn người còn của

Bạn tôi bảo không biết mình còn sống bao nhiêu

Nhưng mỗi ngày đi qua nhắc ta phải sống

Quên đi những đớn đau mất mát

Hãy theo trâu về chuồng dẫn nước về mương

Nhưng bạn ơi bùa hiểm đuổi quỷ trừ ma

Quỷ ma lủi chui trong bùa hiểm

Một đêm trắng, một đêm giông bão

Nước sông Hồng đạp hai bờ duềnh lên

Cả đội lại thêm lần trong lũ

Thêm lần lửa cháy rừng bương!

- Phải giết sạch bọn Kinh áo đen!

- Phải lột da kẻ rước hổ về bản

Rừng không ra rừng, suối không thành suối

Hỏi xem làm chủ vào đâu!...

Những tia chớp rạch trời

Tiếng hét la thù hận

Tiếng súng nổ chìm trong bương nổ

Chìm trong náo loạn mất còn!

Trước mười mấy con người trăm họng súng kẻ thù

Sau mười mấy con người cả trăm ngàn cặp mắt

Mỗi người gánh trên vai một phần đất nước

Hòn than ủ giữa vùng rừng cháy, tắt

Cậy trông mười mấy con người.

Người thắp lửa lại cùng nhau chia lửa

Những họng súng lạnh tanh

Những khuôn mặt rắn câng như đá

Hang đá vạn năm, triệu năm

Run run chờ đầu rơi máu đổ

Nhưng rừng ơi! Người ơi!

Lòng bàn tay cũng da

Lưng bàn tay cũng thịt

Kẻ thù ở đâu? Kẻ thù là ai?

Là Siểu, là Giang, là Sùng, Là Quý

Là ông Thanh, ông Tráng, ông Sần...

Kẻ cùng ta đánh én, quay đu

          Cùng ta leo qua thời thơ dại

Người cõng ta qua những ngày giông bão

Cùng ta trong ấm lạnh bốn mùa…

Những khuôn mặt hao hao

Những dáng người cam chịu

Người đã gặp và người chưa từng gặp

Manh áo miếng cơm gắn bó những kiếp người...

- Hãy nhớ lời cấp trên đánh tan là chính

Các mũi súng hãy tập trung vào kẻ cầm đầu.

Mệnh lệnh phát ra làm nhẹ lòng người

Súng như người thoáng ngập ngừng nháy mắt

Thoáng rỗng lòng hang, thoáng rỗng hận thù!

Ơi ngọn gió xuôi chiều, ơi ngọn gió

Cõng trên lưng máu chảy ruột mềm

Trong thương cảm ta quên mình lạc bước

Giữa gươm đao chẳng còn chốn quay đầu!

Ơi chớp lóe, ơi tình người chớp lóe

Ném ta vào lò lửa, vạc dầu sôi

Giá phải trả là tan xương nát thịt

Là mất nửa đội hình trong đó có em tôi.

Em ra đi!

Cây rũ lá, chim xẻ đàn tan tác

Một người đi về bụi cát

Cả vườn xơ xác đón đau!

Em ra đi!

Đất thấp xuống, núi cao lên

Mặt trời héo, con nước duềnh lên mãi

Gió nghênh ngang lật tóc xõa tơi bời!

Em ra đi!

Con đường đến vực con đường dừng

Cây cầu nửa suối cây cầu gẫy

Nỗi đau chồng lên nỗi đau

Bất lực chồng lên bất lực

Ta như đứa trẻ bơ vơ

Buồn đau vùi vào đá - đá nứt

Buồn đau gửi lên trời  - trời vàng

Ta làm con tê tê cuộn mình lăn xuống nước

Tê tê chìm nhưng ta thì nổi

Ta chui vào chiều

Nỗi đau bò từ hốc hang trùm lên ánh trời còn sót

Những cánh dơi đan dọc đan ngang

Không tìm ra chốn ngủ

Em ơi!

Chương 17

Lá xanh rụng trước lá vàng

           Để cho hoá đá một hàng mộ bia

          Chưa nguôi được cảnh chia lìa

Lại chìm trong cảnh người về tổ tiên

Con đường lạ, con đường quen

Chông gai rấp lối màu đen bao trùm

Nỗi đau không thể khuất chìm

Thù này không thể nằm im dưới mồ

Đã không hoá đá để chờ

 Thì tìm con sóng tràn bờ cùng xô

Chúng tôi xuôi theo dòng sông giông gió

Thấy than hồng tấy đỏ dọc đường đi

Chúng tôi chui bao đường ma lối quỷ

Chạm nắng, chạm mưa, chạm bỏng cháy tôi đòi

Những dấu chân hằn sâu trên đá

Nhắc chúng tôi lửa còn người còn

Nhắc chúng tôi con đường không đơn độc

Qua giá băng cây nảy lộc đâm chồi

Nhắc chúng tôi trên dòng sông cuộn sóng

Muôn bàn tay đón đợi những kiếp người

Chúng tôi hiểu! Thêm lần cay đắng hiểu

Nhân dân xòe tay thì còn cây còn đất

Nhân dân quay lưng không chỗ đặt bàn thờ

Phép cho người không phép cho chó dữ

Khôn lo khéo giữ mới thành người

Người ngã bè phải bám bè như cỏ cây bám đất

Mới mong qua được mưa gió thác ghềnh.

Chúng tôi trở về vùng rừng với ngọn lửa trong tim

Cho vùng rừng bừng lên ngàn ngọn lửa

Lửa luồn vào tim

Lửa chìm vào đất

Lửa ẩn trong muôn ánh mắt căm hờn

Trong đêm đen, trong luẩn quẩn rừng sâu

Ngọn lửa đỏ rọi soi từng gương mặt

Bao cuộc đời lặng chìm trong chật hẹp

Nay mở toang lồng ngực đón xuân về

Những ngọn lửa vừa thắp lên

Đã phải chịu ngọn cuồng phong thổi tới

Gió vùi dập, bão lật cây, trốc rễ

Phút chốc quê hương lại thành bãi chiến trường

Ta thành mấp mé con đò

Sông sâu gió cả mà bờ còn xa.

         - Hãy cứu lấy chúng tôi, cứu lấy núi rừng

Cứu một phần thịt da đất nước!

Tiếng kêu cứu của chúng tôi xuôi theo dòng sông

Cuối dòng sông rưng rưng đón nhận

Tiếng kêu cứu thả trên đầu ngọn gió

Núi cúi đầu che đỡ nước mắt rơi!

Phan Xi Phăng những tháng năm mây phủ

Những tháng năm quên ngạo nghễ, quên nhìn

Ơn một ngày bàn tay giời quên nắm

Mây tan, núi tỉnh, gió về…

Sông Hồng!...  sông Hồng trôi trong chìm trong nổi

Mỗi bước đi mỗi gắn kết mùa màng

Ta cần sông như bếp kia cần lửa

Cánh rừng kia cần mưa nắng mỗi ngày!

Sông núi xòe tay

Chúng tôi xòe tay

Trận mạc đẩy con người xa nhau

Trận mạc kéo con người gần lại

Đớn đau, tủi hờn, mừng vui, hy vọng

Quấn lấy nhau trong thác đổ lũ tràn!

Quân đi như nước

Nước cuốn trôi bè mảng

Quân đi như gió

Gió lật gốc bốc chà

Tin chiến thắng dọn đường cho chiến thắng

Vùng giải phóng loang như vệt dầu loang

Dẫu mây trời vẫn chơi trò sấp ngửa

Người run run nhớ tháng nhớ ngày

Song ống điếu đã ngập ngừng nhả khói

Bát rượu đầu đã sóng sánh trên tay

Cha hớn hở vác chài ra bến

Gặp đàn cá đua nhau khoe vây khoe lưng

Ông tôi bảo: Ong độc không đốt thủng sừng trâu

Cha tôi bảo: Giờ tai dân là tai nai tai hoẵng

Tôi ra cửa rừng

Gặp đàn trâu măng nghênh sừng đón hổ

Người người kháo nhau

Hôm kia ba tên phỉ rơi hố

Hôm qua năm tên phỉ ra hàng

Bao tên đang làm mồi cho đói rét

Hỏi xem chúng trụ mấy ngày!...

Tôi qua bản, qua làng

Gặp chí của người khoan nòng súng

Đang sôi trong máu mỗi người

Bên ngọn lửa bập bùng mỗi bếp

Tiếng rì rầm đã khơi dậy khát khao

Những cặp mắt đã khoe màu quần tụ

Người đã biết đi đâu, về đâu

Kìa phía trước đỡ mịt mùng đêm tối

Đỡ chông chênh phấp phỏng mất còn

Trong thăm thẳm đã tiếng gà thao thiết

Trăng cùng sao mờ tỏ những con đường

Cha đau đáu nhớ cuốc cày mọc nấm

Bìm bịp gọi mùa không nhắm mắt bịt tai

Đêm đêm tiếng chó cắn ma 

Không thúc vào lòng thon thót!...

Và ta thấy những giọt mồ hôi ròng ròng trên vung chõ xôi

Ròng ròng trên mặt chị

Cái chày giã bánh ngủ yên từ mùa trước

Anh tôi nhấc khỏi xà nhà…

Cha tôi bảo nhìn khói bếp biết no biết đói

Nhìn tay người biết giàu biết nghèo

Đằng đẵng tháng ngày nổi chìm, bão lũ

Nơm nớp, lủi chui, sấm chớp đùng đoàng

Phận người phẳng như mặt vụng mặt ruộng

Lấy chi đo giàu đo nghèo

Bao đêm dài ngủ không chọn giường

Ăn không kể lá bùi lá đắng

Ngày lại ngày như tờ giấy trên lửa

Không lạc vào lối quỷ là may

Nay nắng nhuộm nương đồi bờ bãi

Bếp lửa xòe đuôi trĩ đuôi công

Chim mi náo nức đầu sông

Dẫn ta ra khỏi mùa đông quá dài

Niềm vui như nước vào ruộng ải

Chưa kịp nổi nênh thì ngâm ngấm khắp vùng

Hết máu loang dãy cọn ngân nga

Dãy cối ụp òa tiếng hát

Ma mãnh phải lủi chui giữa rừng

Cây lá xanh lại màu cây lá

Những chú thạch sùng thôi yên phận

Ngóng trời tặc lưỡi vẫy đuôi

Mặt trời vội chui khỏi đêm

Giục sáo kèn phát lộc!

Sàn còn trống, bồ còn không, lòng rỗng

Miếng ăn còn lận đận rừng xa

Đi qua tan cửa nát nhà

Núi còn hoang vắng nữa là bản tôi

Ơi giời đất đá có vơi

Suối khe có cạn mồ hôi vẫn còn

Đã qua bão đuổi lũ dồn

Lo gì cong thẳng vui buồn mong manh

Khát khao cung kiếm ngủ quên

Cán dao cán cuốc bóng lên mùa màng…

Ta đã chôn nỗi đau vào đất

Ta đã thả thù hận lên trời

Con người như chim như sóc

Chăm chắm lo tổ, ổ của mình

Mỏ vịt thì hồng mỏ gà thì đỏ

Chỉ thương ngày gió trở

Chín mươi chín ngả đường

Ngả nào che gió cho em?

Hỡi linh hồn bay trong thương nhớ

Hỡi cánh chim đang lượn giữa khôn cùng

Ta đang trôi trong đằng đẵng đời người

Đằng đẵng bể dâu, đằng đẵng lần tan hợp

Trên dòng sông ta trôi

Xoáy nước muôn màu vẫn ánh lên những lân tinh

Sắc đỏ phù sa vẫn xuôi về châu thổ

Em ở đâu? Em ở đâu? Ở đâu?...

Trên bầu trời sông Ngân, cầu Ô  Thước

Vẫn gánh chia ly, gánh cay đắng nghẹn ngào

Giữa mênh mông ngàn ngôi sao lấp lánh

Ngôi nào của em ngôi nào của anh

Ngôi nào tắt ngôi nào đang đợi tắt

Ngôi nào trôi về xứ bình yên!...

Em ơi!... Trời ơi!...

Giá ngày nào em là rễ cây hút dòng nhựa từ anh

Giá đêm ấy đừng mưa

Giá ngày kia đừng nắng

Khoảnh rừng kia đừng cố giấu lòng mình

Ta đã hát bài ca trời sao và ánh sáng

Sẽ nuôi lời ru ngọt lịm môi mình

Từ ngày em rời khỏi thế gian

 Mỗi nẻo anh đi

Mỗi cánh rừng anh tới

Không em anh thành đơn chiếc

Em đảo lộn cuộc sống thường nhật của anh

Nhưng không đảo lộn được chính em để về bên anh

Dẫu chỉ là chốc lát!

Trong hành trang anh mang em vẫn đầy ăm ắp

Vẫn còn nguyên thủa mười lăm em hát:

«  ... Kẻ Đông người Tây mỗi người mỗi ngả

Em ước ao được làm dâu nhà anh ...».

Em chưa kịp đi vòng quanh bài hát

Chưa kịp qua cầu mặc gió thổi mây bay

Nếu lúc ra đi em nói lời mãn nguyện

Thì bờ lau đâu bạc trắng nhường kia.

Anh biết!

Mọi người ra đi đều có phần còn lại

Phần còn lại của em nằm trong tâm tưởng bao người

Sự ra đi của em giống như vật vã đớn đau ngày bão trở

Nhưng cũng là tiếng sấm tháng ba trời đất gọi mùa về.

Trước em thắp nén nhang này

Khói nhang quyện với lòng đầy vấn vương

Nắm tay đã nửa chặng đường

Mà không nắm hết đoạn trường  Âm Dương

Đã đi chín hướng, mười phương

Vết thương thành sẹo con đường thành quen

Ngờ đâu anh với ngọn đèn

Lẻ loi, lẻ với hết đêm lại ngày

Làm sao quên tiếng gọi bầy

Làm sao quên cảnh xum vầy mong manh

Một mình cúi trước mênh mông

Nỗi đau duyên kiếp vẫn mong cập bờ

Đường trần còn lối bơ vơ

Thì còn có kẻ ngóng chờ Người ơi?...

Thay cho lời kết

Nhà thơ Gamzatop đã từng nói: “đừng trao cho tôi đề tài mà hãy trao cho tôi đôi mắt”. Đề tài của tôi, đôi mắt của tôi trong trường ca Bão trở là cuộc chiến đánh Pháp tiễu phỉ ở Lào Cai, một cuộc chiến vô cùng gian nan và nhạy cảm; một cuộc chiến đã lùi xa hơn hơn sáu mươi năm mà vẫn như mới hôm qua; một cuộc chiến giành đất giành dân khốc liệt không có tiền lệ song dư âm của nó khiến cho người trải qua cũng như người nghĩ về nó đều nơm nớp “Bão quẩn cối đá bay như mo nang bay”. Trong trường ca này đôi mắt cách nhìn, cách nghĩ của tôi là đôi mắt, cách nhìn, cách nghĩ của người có độ lùi thời gian, không gian, đủ để chiêm nghiệm về sự mất còn, trong đục trong cách cư xử giữa con người với con người, giữa con người với thời cuộc, cũng như việc không tránh nổi những cơn bão trở lùng nhùng để rồi người tan nát đằng người, rừng tan nát đằng rừng…

Viết cuốn sách này, tôi khát vọng muốn ghi lại những gì mình đã biết về mảnh đất, con người mà mình gắn bó. Ý nghĩa thì nhiều, tham vọng thì lớn song sức hèn tài mọn nên không thể hiện hết được chí của mình, chỉ mong bạn đọc hãy bớt chút thời gian, trí tuệ cùng tôi lần giở lại trang sử bi thương của một thời người Lào Cai từng nếm trải.

Kính bút